ASF czyli Afrykański Pomór Świń

Afrykański Pomór Świń (z ang. African Swine Fever lub African Swine Fatality – ASF) to choroba wirusowa atakująca głównie dziki, gatunki mieszane, jak świniodziki, oraz świnie domowe. Chorobę wywołuje ASFV, czyli Asfivirus, zaliczający się do rodziny Asfarviridae. Ma on kształt dwudziestościanu z otoczką. Wirus ASF jest bardzo odporny zarówno na niskie jak i wysokie temperatury. Ma zdolność przetrwania nawet do sześciu miesięcy w mięsie mrożonym, nie ginie podczas krótkiego gotowania, wędzenia czy procesu gnicia. Dopiero po sześciu dniach ulega zniszczeniu przez 1% roztwór formaliny.

Inkubacja wirusa w środowisku naturalnym odbywa się w ciągu 4 – 19 dni, natomiast zazwyczaj jest to 15 dni. W ostrym przebiegu choroby wylęganie się wirusa i wystąpienie pierwszych objawów następuje w ciągu 3-4 dni. Jego właściwości zakaźne obserwuje się zarówno we krwi, tkankach, kale jak i w poddanych nieodpowiedniej obróbce produktach odzwierzęcych (wirus ginie dopiero w temperaturze 70°C). Zwierzęta najczęściej zarażają się drogą nose to nose, czyli w kontakcie bezpośrednim.

Wirus rozprzestrzenia się dość szybko, ok. 50 km na rok, głownie za sprawą dzików. Z tym, że  nie tyle związane jest to z migracją zwierząt, co z ciągłością ich populacji. Źródłem zakażenia mogą być zarówno dziki (u których wirus może mieć postać utajoną) jak i zarażone świnie domowe. Pośrednio do rozprzestrzeniania się wirusa może przyczynić się też człowiek lub inne zwierzęta domowe (np. psy, koty czy gryzonie). Przemieszczające się w gospodarstwie osoby i pojazdy, a także używany sprzęt, skażona pasza czy woda, zlewki do skarmiania zwierząt, w których znajdują się poddane zbyt niskiej temperaturze odpadki mięsne, mogą stać się źródłem zakażenia.

Objawy choroby

Afrykański Pomór Świń należy do chorób posocznicowych. Najczęściej ma charakter ostry z dużą, nawet do 100%, śmiertelnością świń. Objawia się dużą wybroczynowością widoczną w późniejszych sekcjach padłych zwierząt, ale również na skórze. Zewnętrzne objawy ASF to przede wszystkim: gorączka (40,5 – 42°C), utrata apetytu, pienista wydzielina z nozdrzy, kaszel, zapalenie spojówek, biegunka i wymioty. Pozostałe objawy związane są z różnymi postaciami choroby: w nadostrej zwierzęta padają nagle, jeszcze w okresie wylęgania się choroby. W postaci przewlekłej trwającej do 15 miesięcy następuje powolne wyniszczenie organizmu zwierzęcia, które oprócz tego cierpi jeszcze często na zapalenie płuc, osierdzia czy stawów, nawracające ataki gorączki i martwicę skóry.

Historia Afrykańskiego Pomoru Świń

Po raz pierwszy zaobserwowano objawy ASF na terenie Afryki w 1910 r. u świń domowych mających kontakt ze świniami dzikimi. Do roku 1957 choroba dotyczyła tylko niektórych regionów Afryki. W latach ’60 poprzez Portugalię Afrykański Pomór Świń rozprzestrzenił się na Europę, najpierw pojawił się w Hiszpanii, następnie we Francji, a potem we Włoszech.

Pierwsze przypadki ASF w Polsce odkryto w lutym 2014 r. u dzików na terenie woj. podlaskiego. Wirus rozprzestrzenił się następnie na woj. mazowieckie i lubelskie. Zarażone dziki na tereny wschodnich województw przedostały się najprawdopodobniej z Białorusi i Estonii. Ognisko wirusa u świń domowych odkryto 23 lipca 2014 r. w powiecie białostockim, następne również w białostockim oraz sokólskim.

Obszary zagrożone i zapowietrzone

Według zasad zwalczania chorób zakaźnych u zwierząt wokół wykrytego ogniska ASF u świń i dzików tworzy się obszar zapowietrzony. Jego promień ma ok. 3 km. Obowiązuje na nim zakaz wyprowadzania zwierząt poza jego teren nawet do 40 dni. Obszar zagrożony wyznacza się na terenie wokół obszaru zapowietrzonego, a jego promień sięga 7 km poza teren zapowietrzony. Na tym obszarze obowiązuje zakaz wyprowadzania zwierząt z gospodarstwa do 30 dni. Okres ten może zostać skrócony, gdy badania laboratoryjne próbek pobranych od świń nie wykażą obecności wirusa. Odwołanie zakazu odbywa się za zgodą powiatowego lekarza weterynarii.

Po stwierdzeniu ogniska Afrykańskiego Pomoru Świń Inspekcja weterynaryjna musi podjąć odpowiednie działania zapobiegające rozprzestrzenianiu się choroby. Niestety jedynym sposobem likwidacji wirusa jest wybicie stada oraz utylizacja padłych zwierząt, których nie wolno, pod karą grzywny, zakopywać w ziemi.  Należy zniszczyć również wszelkie produkty odzwierzęce znajdujące się w gospodarstwie oraz pasze, których nie można odkazić. Następnym krokiem jest oczyszczanie i dezynfekcja całego gospodarstwa specjalistycznymi preparatami biobójczymi, unieszkodliwiającymi wirusa ASF. Inspekcja Weterynaryjna ustala również źródło choroby i sprawdza, czy nie doszło do przeniesienia wirusa na teren innych gospodarstw, zakładów przetwórstwa mięsa czy rzeźni.

Sposoby zapobiegania Afrykańskiemu Pomorowi Świń (ASF)

Należy zachować podwyższone zasady  higieny, tj. odkażanie rąk i obuwia, okresowe odkażanie narzędzi inwentarskich, noszenie odzieży ochronnej, również jej częste dezynfekowanie.

Przed wyjazdem i wjazdem do gospodarstwa, a także przed budynkami inwentarskimi stosuje się maty dezynfekcyjne, które powinny mieć szerokość wjazdu lub wejścia i sprawdzane są okresowo pod kątem skuteczności środka dezynfekcyjnego.

W przypadku kontaktu z padłym dzikiem lub świnią należy zdezynfekować ręce preparatem na bazie alkoholu, oczyścić i odkazić obuwie.

Osoby postronne oraz te, które miały kontakt z padłymi zwierzętami, nie mogą wchodzić do budynków inwentarskich, w których znajdują się świnie.

Na teren gospodarstwa nie wolno wnosić produktów odzwierzęcych niewiadomego pochodzenia, bez oznakowania i świadectwa weterynaryjnego, np. zwłok i tusz dzików, a także skarmiać zwierząt produktami, w których mogą znajdować się części mięsa poddane nieodpowiedniej obróbce termicznej. Należy też zaprzestać polowań na zapowietrzonym i zagrożonym terenie.

Pasza i budynki gospodarskie muszą być zabezpieczone przed dostępem zwierząt wolno żyjących, w tym gryzoni.

Świnie hodowlane powinny zostać umieszczone w izolacji od innych zwierząt gospodarskich i wypuszczane na wybieg jedynie, gdy posiada on podwójne ogrodzenie o wysokości co najmniej 1,5 m.

Na obszarach objętych ograniczeniami należy przestrzegać ściśle określonych zasad przemieszczania się świń, przewozu mięsa wieprzowego i innych produktów pochodzących od świń i dzików.

Należy bezzwłocznie powiadomić Inspekcję Weterynaryjną w przypadku zaobserwowania niepokojącego zachowania świń lub napotkania padłych zwierząt gospodarskich czy dzików.