Co warto wiedzieć o karaczanach?

Karaczany chętnie wprowadzają się do naszych domów, traktując je jak darmowe jadłodajnie. Nie jesteśmy jednak w stanie zaakceptować ich jako współlokatorów. Warto więc znać ich zwyczaje oraz sposoby pozbycia się tych niechcianych gości z naszych mieszkań.

Wyróżniamy dwa najbardziej znane w Polsce gatunki karaczanów, które można spotkać w otoczeniu człowieka:

  • Karaczan wschodni (Blatta orientalis)

Karaczan wschodni, zwany potocznie karaluchem, może osiągać długość od 20 do 24 mm. Ma ciemnobrązową barwę, prawie czarne skrzydła, które u samic są właściwie szczątkowe, a u samców sięgają dwóch trzecich odwłoka. Umie się wspinać po chropowatych pionowych powierzchniach.

  • Karaczan prusak (Blatella germanica)

Karaczan prusak, nazywany po prostu prusakiem, jest nieco mniejszy od karalucha. Ma 10-15 mm długości, barwę żółtobrązową, na przedpleczu dwie ciemne linie, mocne kolczaste nogi. Zarówno samice jak i samce mają dobrze wykształcone skrzydła, choć niechętnie latają, za to wspinają się sprawnie w pionie po szorstkich i gładkich powierzchniach.

Występowanie

Karaczany pojawiają się najczęściej w miejscach łatwego dostępu do żywności, czyli w budynkach wielorodzinnych, zakładach przetwarzających żywność, spiżarniach, piwnicach i magazynach. Żyją zazwyczaj stadnie i żerują nocą. W ciągu dnia szukają kryjówek w niedostępnych szczelinach, pęknięciach, rurach kanalizacyjnych czy przewodach wentylacyjnych. Upodobały sobie miejsca wilgotne i ciepłe, dlatego najczęściej można je spotkać w kuchni pod zlewem, pod szafkami lub za lodówką. Kokony jajowe lub dorosłe osobniki mogą trafić do naszych domów różnymi drogami, np. poprzez różnego typu instalacje, bezpośrednio z zewnątrz lub z jakimś towarem spożywczym.

W Europie północnej najczęściej spotyka się właśnie karaluchy i prusaki, z tym że karaczany wschodnie wolą miejsca chłodniejsze i bardziej suche, np. piwnice bloków, kanały, natomiast prusaki wybierają miejsca wilgotne i ciepłe. Czasem jednak te dwa gatunki występują razem na jednym terytorium.

Cykl rozwojowy karaczanów

Karaczan wschodni

Dorosła samica składa co miesiąc 16-30 jaj w specjalnym kokonie. Kokon przytwierdza do podłoża blisko źródła pokarmu. Karaczany wylęgają się po 6-12 tygodniach, ale całkowitą dojrzałość osiągają dopiero po 10-24 miesiącach. Jest to zależne od warunków panujących w otoczeniu. Żyją ok. 5 miesięcy. Niezbyt długie życie karaczana oraz dość długi cykl jego rozwoju pozwala na ograniczenie jego populacji poprzez np. utrzymywanie wysokich standardów higienicznych.

Karaczan prusak

Samica składa do 30 jaj w kokonie jajowym, który nosi ze sobą, aż do momentu wylęgu larw, tzn. 2-4 tygodni. Kokon ma grube ścianki, które dobrze chronią jaja. W ciągu życia samica przygotowuje 3-8 pakietów jajowych w miesięcznych odstępach. W okresie wylęgania się larw samica umieszcza kokon blisko dostępu do pokarmu. Prusaki osiągają dorosłość po 3-4 miesiącach, jeśli temperatura otoczenia wyniesie 25°C. Jeśli temperatura jest niższa, rozwój ulega spowolnieniu. Żyją ok. 8 miesięcy.

Populacja prusaków w naszym otoczeniu może okazać się dość liczna z powodu kilku jego cech:

  • składanie dużej liczby jaj w odpornym na uszkodzenia kokonie
  • chronienie kokonu przez samicę (noszenie go ze sobą do momentu wylęgnięcia się larw)
  • krótki cykl rozwojowy pozwalający na pojawienie się w krótkim czasie wielu dorosłych osobników zdolnych do rozrodu
  • niewielkie rozmiary prusaka, które pozwalają na szybkie znalezienie dogodnej kryjówki

Karaczan jako szkodnik

Ponieważ te niezbyt przyjemne owady wędrują często rurami kanalizacyjnymi czy dotykają swoimi odnóżami brudnych powierzchni, mogą stać się roznosicielami różnych chorób. Ich pożywieniem mogą stać się odpady medyczne, zepsute produkty żywnościowe, kał lub inny skażony materiał organiczny, więc  stają się źródłem zakażeń takimi chorobami jak: grypa żołądkowa, czerwonka, dur brzuszny czy polio. Szczególnie narażona na skażenie jest żywność, po której spacerują karaczany lub zostawiają w niej swoje odchody, a także martwe osobniki.

Charakterystyczny dla obecności karaczanów nieprzyjemny odór (wydzielany przez gruczoły ślinowe lub odwłokowe) oraz ich organiczne cząstki unoszące się w powietrzu mogą też powodować u ludzi alergie skórne lub wziewne.

Zwalczanie

Jeśli chcemy skutecznie pozbyć się karaczanów z naszego otoczenia, musimy odpowiednio dobrać metody i środki do danego gatunku. Są to przykładowo:

  • Opryskiwanie powierzchni insektycydami

Środek owadobójczy może działać na dorosłe osobniki i ich kokony z jajami. Musimy jednak wziąć pod uwagę to, że karaczany ukrywają się w niedostępnych miejscach, więc oprysk musi być bardzo dokładny z uwzględnieniem wszystkich szczelin i najczęstszych miejsc przebywania szkodników. Do tego zabieg musimy powtarzać lub stosujemy środek o przedłużonym działaniu, aby wytępić owady we wszystkich fazach rozwoju: jaja, larwy i dorosłe karaczany. Należy uwzględnić również wyeliminowanie zewnętrznych źródeł napływu szkodników.

  • Trutki na insekty

Trutki z insektycydem rozkładamy w miejscach żerowania karaczanów. Pobierając pokarm, owady przyjmują środek owadobójczy, który doprowadza do ich śmierci. Trutka zaaplikowana w odpowiednich miejscach może stanowić długotrwałą ochronę przed insektami.

Posted in Blog.