Krocionogi – charakterystyka i zwalczanie

Krocionogi (Julidae) należą do stawonogów z nadgromady wijów. W Polsce spotykamy ok. 85 gatunków. Mierzą od 3 mm do 20 cm długości (gatunki egzotyczne). Ich ciało składa się z licznych segmentów, a każdy z nich opatrzony jest parą odnóży (posiadają nawet do 200 par łącznie). Zaliczane są więc do gromady dwuparców (Diplopoda). Samce posiadają nieco zmodyfikowany tułów, w którym jedna para nóg może być zamieniona w narząd kopulacyjny.

Krocionóg ma twardy, wapienny, chrzęszczący pancerz, na którym znajdują się specjalne otwory służące do wystrzykiwania cuchnącej substancji w sytuacji zagrożenia. Wtedy też zwierzę zwija się w pierścień i nieruchomieje. Nieprzyjemny zapach krocionogów zawiera kwas pruski, dlatego jest tak drażniący. Sama ich obecność również jest wyczuwalna ze względu na to, że żywią się one odpadkami biologicznymi. Nie atakują one zwierząt ani ludzi. Na głowie krocionoga znajdują się oczy o prostej budowie oraz gryzący aparat gębowy. Posiadają też parę krótkich czułków. Zwierzęta te oddychają przez przetchlinki i tchawki, znajdujące się na bokach pierścieni.

Są to zwierzęta rozdzielnopłciowe. Po zapłodnieniu (od maja do września) samice składają jaja w gniazdach wykopanych w ziemi o charakterystycznym kształcie dzwonu. Znajduje się tam ok. kilkuset jaj. Kilka tygodni później wylęgają się z nich larwy, a następnie młode, które przypominają dorosłe osobniki. Aby osiągnęły one dorosłość, musi upłynąć ok. roku. W tym czasie kilkakrotnie linieją. Podczas wzrostu zwierzę wydłuża się o nowe segmenty i pary nóg. Krocionogi żyją od 3 do 5 lat. Zimują w różnych zagłębieniach i jamkach w ziemi.

Wijce wybierają miejsca wilgotne, bogate w szczątki roślin i nasiona. Raczej nie ujawniają się w ciągu dnia, kryjąc się pod doniczkami, starymi beczkami, deskami czy pod stertą liści. Żerują najczęściej w wierzchniej warstwie gleby. Zjadają kiełkujące nasiona, butwiejące rośliny, młode pędy i korzonki. Z jednej strony krocionogi są pożyteczne, bo podobnie jak dżdżownice, spulchniają ziemię i przyczyniają się do szybszego przetworzenia materii organicznej, z drugiej jednak strony, poprzez uszkadzanie roślin, stają się niepożądane w naszym otoczeniu. Krocionogi drążą tunele nie tylko w osłabionych i chorych czy też gnijących bulwach i cebulach roślin. Gdy pojawiają się na terenie upraw, również nadgryzają młode sadzonki i  kiełki oraz korzonki bogate w cukry. Przez to rośliny niestety usychają.

Krocionogi mogą pojawić się też w szklarniach, gdzie upodobały sobie sadzonki goździka, cebule hiacyntów i tulipanów oraz bulwy storczyków, cyklamenów i begonii. Lubią też młode paprocie. Rośliny te mogą zostać całkowicie przez te zwierzęta wygryzione lub uszkodzone poprzez wydrążenie w ich częściach tuneli i korytarzy. Działalności krocionogów sprzyja niższa temperatura, która opóźnia i wydłuża proces kiełkowania roślin.

CHARAKTERYSTYKA NAJPOPULARNIEJSZYCH GATUNKÓW KROCIONOGÓW

Krocionóg krwawoplamy, czyli Blaniulus guttulatus, posiada walcowate ciało w kolorze od kremowego przez białoszary do szarożółtego. Samce mogą osiągać rozmiary od 8 do 14 mm długości i od 0,4 do 0,6 mm szerokości (37-50 segmentów). Samice są nieco większe i mają od 12 do 16 mm długości i 0,5-0,7 mm szerokości (41-60 segmentów). Samiec porusza się za pomocą 59-87 par nóg, a samica posiada od 67 do 103 par nóg. wzdłuż ciała tego krocionoga znajduje się ok. 40 czerwonych plamek, są to specjalne gruczoły wydzielające toksyczny płyn, zawierający kwas pruski, w celu odstraszenia przeciwnika. Larwy przypominają osobniki dorosłe, lecz nie mają jeszcze tylu segmentów. Krocionóg krwawoplamy jest bezpośrednio związany z działalnością człowieka. Spotkać go można w miejscach, gdzie uprawia się truskawki, buraki cukrowe, ogórki, groch czy fasolę. Szkodnik ten nadgryza kiełkujące rośliny, młode siewki zarówno w gruncie jak i w szklarniach. W ciągu dnia działa pod ziemią, nocą żeruje na nadziemnych częściach roślin. Jest aktywny szczególnie w dni chłodne jak i suche. Nie przeszkadzają mu też inne szkodniki ani przedstawiciele jego gatunku. W jednej bulwie może się znajdować po kilka osobników. Szczególnie dobre warunki znajdują krocionogi na ziemiach żyznych, próchniczych i wilgotnych.

Krocionóg czarny (Cylindroiulus teutonicus) ma barwę brunatno-czarną i walcowaty kształt ciała. Jest pokryty błyszczącym zwartym pancerzem składającym się z 38-53 segmentów. Wymiary samca to: 19-32 mm długości i 1,6-2,6 szerokości. Samiec posiada 63-85 par nóg. Samica ma 18-37 mm długości, 2-3,2 mm szerokości oraz 65-97 par nóg. Najliczniej występuje w zachodniej Polsce. Można go spotkać w ogrodach i parkach. Może też znaleźć się wokół budynków mieszkalnych czy gospodarskich, skąd przedostaje się do piwnic i pomieszczeń na parterze. Często ten gatunek można spotkać na polach i w szklarniach, gdzie żywi się większością uprawianych roślin. Najbardziej smakują mu rośliny okopowe, takie jak: marchew, ziemniak, buraki czy cykoria.

Krocionóg brunatny, tzn. Cylindroiulus frisius, ma barwę szarobrunatną. Składa się z 34-50 segmentów. Samiec posiada 9,5-14 mm długości oraz 0,7-1,0 mm szerokości. Ma od 49 do 77 par nóg. Samica jest większa, ma 13-19 mm długości, 1,1-1,4 mm szerokości i 67-91 par nóg. Oczy krocionoga brunatnego stanowią jedną plamkę w kolorze czarnym. Żeruje on najczęściej w ogródkach warzywnych oraz uprawach roślin pod osłonami, np. w szklarniach.

JAK ZMNIEJSZYĆ ZAGROŻENIE UPRAW PRZEZ KROCIONOGI

  • Posmarować budynki mieszkalne czy gospodarskie oraz teren wokół posesji dostępnym środkiem chemicznym do wysokości 1 m.
  • Zbudować pułapki, tzn. wykopać dołki, do których nasypiemy odpadki roślin, kawałki bulw, czy słodkich korzeni. Gdy szkodniki się tam zgromadzą, należy je zniszczyć.
  • Stosować parowanie, czyli odkażanie termiczne gleby, szczególnie w kompostownikach.
  • Stosować dostępne granulaty doglebowe.
  • Przygotować przynęty wykonane z cukru, otrąb np. pszennych i środka na insekty lub popryskać insektycydem o działaniu kontaktowym wyłożone kawałki rzodkiewek lub sałaty.
  • Wapnować pola uprawne.
  • Utrzymywać odpowiedni poziom minerałów w glebie (nawożenie).

Możemy mieć do czynienia z sytuacją, kiedy krocionogi przechodzą z przyległych terenów, np. pól czy zaniedbanych podwórek do pomieszczeń domowych lub zakładów przetwórstwa spożywczego. Mogą one wtedy stanowić zagrożenie dla czystości i jakości produktów. Należy w takiej sytuacji przeprowadzić dezynsekcję odpowiednim preparatem biobójczym. Budynki spryskujemy wtedy do wysokości 1 m, a teren na szerokość 2 m. Nie należy zapomnieć o wszelkich otworach i szczelinach. Zabieg można powtórzyć co kilka dni (w razie potrzeby). Z pomieszczeń i terenu bardzo dokładnie usuwamy martwe osobniki.

Posted in Blog.